Er zijn ongeveer 24 miljoen Nederlandstaligen. Ongeveer 17 miljoen van hen wonen in Nederland, 6,5 miljoen in België, en 400.000 in Suriname. Daarmee is het Nederlands één van de 40 meest gesproken talen in de wereld. Als je bedenkt dat er wereldwijd meer dan 6000 talen gesproken worden, dan scoort het behoorlijk hoog. Ook om allerlei andere redenen is het Nederlands een wereldtaal. Zo is het Nederlands de twaalfde taal op internet en een belangrijke taal in de sociale media. De taaltechnologie voor het Nederlands is hoog ontwikkeld. En de Nederlandse literatuur en cultuur scoort hoog op internationaal vlak.

Er zijn overigens geen exacte onderzoeksgegevens beschikbaar over het aantal sprekers van het Nederlands.

Op de achtste plaats in de EU
Het Nederlands staat op de achtste plaats in de rangorde van de talen van de Europese Unie, als je die opstelt op basis van het aantal moedertaalsprekers. Het Nederlands is dus groter dan bijvoorbeeld het Zweeds.

Op wereldschaal komen we ver achter het Chinees met 1,3 miljard moedertaalsprekers, het Spaans met 442 miljoen, het Engels met 378 miljoen, het Arabisch met 315 miljoen en het Hindi met 260 miljoen.

Rangorde van talen Europese Unie
Rangorde wereldwijd

Het Nederlands was officiële taal tijdens de Spaanse en Oostenrijkse periode (1585-1794) en tijdens de Nederlandse periode (1815-1830). Na de onafhankelijkheid van België was er taalvrijheid. De eerste redevoering in het Nederlands werd in het Belgische parlement pas uitgesproken in 1888, door de Antwerpse advocaat Edward Coremans. Sinds de Gelijkheidswet van 1898 is het Nederlands in België een officiële taal met gelijke rechten. Het lager en middelbaar onderwijs in Vlaanderen werd eentalig Nederlands in 1932. Aan de universiteit van Gent werden alle colleges voor het eerst in het Nederlands gegeven in het academiejaar 1930-1931.

Welke talen gebruiken inwoners van Nederland en Vlaanderen in welke maatschappelijke situaties? Wanneer kiezen ze voor Nederlands en wanneer voor Engels, Frans, Fries, Chinees, Tamazight, Turks of nog een andere taal? De Taalunie onderzocht in 2016 de ‘Staat van het Nederlands’ (StaatNed) om het gebruik van Nederlands en andere talen in diverse maatschappelijke situaties in kaart te brengen.

Het Nederlands is springlevend, maar….
Uit de nulmeting en het eerste onderzoeksrapport concludeert de Taalunie vooral dat het Nederlands springlevend is. Onze taal wordt in alle maatschappelijke gebieden gebruikt en is in de meeste sociale situaties vanzelfsprekend de voertaal. Maar het kan altijd beter. Zo verdient de aanwezigheid van het Nederlands op het internet, in de muziek, aan de universiteiten en in de wetenschap extra aandacht.

Herhalingsonderzoek
In 2018 vindt het eerste herhalingsonderzoek plaats van de Staat van het Nederlands. Hierbij ligt de focus op een aantal specifieke deelgebieden binnen het sociaal verkeer, het online gebruik en de wetenschap. De resultaten van het eerste vervolgonderzoek naar de ‘Staat van het Nederlands’ worden in 2019 verwacht.

Achtergrondartikel: Nederlands staat in het bedrijfsleven

Aan zo'n 130 universiteiten in het buitenland doceren ongeveer 500 docenten Nederlands als vreemde taal in 40 landen. Aan honderden instellingen op niet-universitair niveau geven nog eens ruim 6.000 leerkrachten Nederlands aan 400.000 leerders buiten het Nederlandse taalgebied (buitenland en Franstalig België). Met buitenland wordt hier dan bedoeld: elk land waar Nederlands geen officiële taal is.

Er zijn in het buitenland ruim 14.000 studenten die Nederlands leren. Daarnaast zijn er ook studenten die het Nederlands bestuderen als bronnentaal. Bijvoorbeeld rechtenstudenten in Indonesië die overheidsdocumenten moeten kunnen lezen die in het Nederlands hun officiële status hebben behouden. En ook Zuid-Afrikaanse studenten die Afrikaans studeren, zijn niet meegerekend. Maar ook zij leren Nederlands, want dat is een onderdeel van het vak Afrikaans.

Het Afrikaans heeft een zgn. linguïstische verwantschap met het Nederlands. In Zuid-Afrika is het Afrikaans één van elf officiële talen. Ongeveer 6 miljoen Zuid-Afrikanen spreken het thuis. In Namibië is het de meest gesproken taal. Het heeft daar alleen geen officiële status.

Het Afrikaans is ontstaan uit het Nederlands zoals dat in de 17e eeuw werd gesproken door de Zuid-Hollandse en Zeeuwse kolonisten die zich in de Kaapkolonie vestigden na de stichting van Kaapstad in 1652. Het is vermengd met de taal van de autochtone bewoners, vooral de Khoikhoi, en met de talen van de Franse en Duitse kolonisten en van Maleis- en Portugeestalige slaven.

https://voertaal.nu/

Het aantal Nederlandse woorden is onbeperkt, want je kunt met de bestaande grondwoorden steeds nieuwe samenstellingen en afleidingen maken. Het grootste deel van de nieuwe woorden in een woordenboek zijn dan ook samenstellingen met elementen die er al in voorkwamen.

Hoeveel woorden worden er ook echt gebruikt?
De schattingen lopen sterk uiteen. Cornelis Kruyskamp, hoofdredacteur van de dikke Van Dale van 1950 tot 1976, schreef in het voorwoord tot de tiende druk dat er volgens hem in alle tijden 2 tot 5 miljoen Nederlandstalige woorden gebruikt zijn. Piet van Sterkenburg, van 1977 tot 2007 directeur van het Nederlands-Vlaamse Instituut voor de Nederlandse Taal in Leiden, is voorzichtiger en schat het aantal Nederlandse woorden op meer dan 1 miljoen.

Taaldatabank
In de Taaldatabank van het Instituut voor de Nederlandse Taal zijn alle woorden en woordvormen (lezen: lees, leest, las, lazen...) van de 12de tot en met de 21ste eeuw opgeslagen. Die bevat al meer dan 60 miljoen woorden.

www.ivdnt.org

Rond het jaar 600 vond de zogenaamde Hoogduitse klankverschuiving plaats. In het oosten verschoof de p aan het begin van een woord naar een pf (pferd). In het westen gebeurde dat niet. Toen begon het Oudnederlands zich af te scheiden van de andere Germaanse talen. De wezenlijke kenmerken van het Nederlands liggen sinds het jaar 800 vast. Vanaf de dertiende eeuw wordt het Middelnederlands gebruikt in officiële documenten, maar dit was nog lang geen eenheidstaal. Die is pas ontstaan vanaf de zestiende eeuw. Belangrijk daarin was de publicatie van de Statenbijbel in 1637.

Oudste woord
Het alleroudste Nederlandse woordje vinden we in een tekst van de Romeinse schrijver Tacitus uit 107 na Christus. Hij beschrijft een oversteekplaats door het water, wat de plaatselijke bevolking vada noemde. Tegenwoordig zeggen we: wad.

Oudste zin
Het oudste Nederlandse zinnetje stamt uit de 6e eeuw. Het staat in de Lex Salica 'Salische wet' en luidt: Maltho thi afrio lito 'Ik zeg: ik laat je vrij, horige'.

Achtergrondartikel: Van 'verzoening' tot 'kus'. Ontwikkeling van onze woordenschat door de eeuwen heen

Woorden uit het Nederlands zijn over de hele wereld terug te vinden in andere talen. Dat heeft te maken met het koloniale verleden en met onze wereldhandel, maar ook met het natuurlijke proces van het overnemen van woorden uit andere talen.

Alledaagse Amerikaans-Engelse woorden die al dateren van contacten met Nederlanders van 400 jaar geleden:

• sleigh ('slee')
• boss ('baas')
• bluff ('bluffen')
• brandy ('brandewijn')
• Yankee ('Jan Kees')

 In het Bahasa Indonesia vind je honderden Nederlandse woorden.

Een paar voorbeelden:

• kalkulasi ('berekening')
• bistik ('biefstuk')
• mesin ('machine')
• birokrasi ('bureaucratie')

Het Nederlandse taalgebied heeft schrijvers van wereldformaat voortgebracht. Dat zie je terug in de lange lijst vertalingen van auteurs uit het Nederlandse taalgebied.

Vertalingendatabank

Prijs der Nederlandse Letteren


Om de drie jaar wordt de Prijs der Nederlandse Letteren toegekend aan een auteur van in het Nederlands geschreven letterkundig werk. De winnaars van de belangrijkste literaire prijs van het Nederlandse taalgebied zijn:

• 2018: Judith Herzberg
• 2015: Remco Campert
• 2012: Leonard Nolens
• 2009: Cees Nooteboom
• 2007: Jeroen Brouwers
• 2004: Hella S. Haasse
• 2001: Gerard Reve
• 1998: Paul de Wispelaere
• 1995: Harry Mulisch
• 1992: Christine D'haen
• 1989: Gerrit Kouwenaar
• 1986: Hugo Claus
• 1983: Lucebert
• 1980: Maurice Gilliams
• 1977: Willem Frederik Hermans
• 1974: Marnix Gijsen
• 1971: Simon Vestdijk
• 1968: Gerard Walschap
• 1965: J.C. Bloem
• 1962: Stijn Streuvels
• 1959: A. Roland Holst
• 1956: Herman Teirlinck

Meer informatie over Prijs der Nederlandse Letteren

Meer over Judith Herzberg

Meer over Remco Campert