Belevingswereld
“De realiteit is dat het onderwijs op de benedenwindse eilanden (Aruba, Curaçao en Bonaire) vaak wordt gegeven door een Papiamentssprekende leraar, aan Papiamentssprekende leerlingen maar in het Nederlands en met lesmateriaal uit Nederland, alsof het onderwijs zich in een volledig Nederlandse context afspeelt”, zegt Eric Mijts van de Universiteit van Aruba. “Dat lesmateriaal staat ver af van hun belevingswereld. Lesopdrachten voor kinderen over een ‘ranonkelwortelhuisje’, of over pendelen, schaatsen, tulpenbollen en windmolens, of over Nederlandse sporters of historische figuren, sluiten niet aan bij de leefwereld van het kind.
“Men moet beseffen dat je daarbij de volledige lesopbrengst van een kind stilzet. Het kind verstaat je niet omdat je je als docent zo moet focussen op de talige ontwikkeling die niet aansluit bij de beleving en didactiek die de leerling nodig heeft, dat andere belangrijke zaken worden vergeten, zoals de cognitieve ontwikkeling. Het frustreert en het is een belemmering, en draagt dus niet bij aan de succesvolle ontwikkeling van een kind in de klas”, aldus Mijts.
Lucretia Leming heeft dagelijks met deze realiteit als docent op de Scholengemeenschap Bonaire (SGB) te maken. “Ik geef Nederlands aan jongeren die thuis en in hun sociale leven nauwelijks Nederlands gebruiken. Het is niet de omgangstaal op het eiland, al zijn we een speciale gemeente van Nederland. Maar het lesmateriaal is nog gericht op kinderen met Nederlands als moedertaal. Dat vindt geen aansluiting bij de jongeren.”
Erkenning realiteit
Het zijn deze en vele andere voorbeelden en visies die de ministers van Onderwijs van Caribisch Nederland, het ministerie van OCW en de Taalunie hebben doen besluiten een gezamenlijke intentieverklaring te ondertekenen rond het onderwijs Nederlands als Vreemde Taal (NVT). Hiermee erkennen de verschillende partijen de meertalige realiteit van de eilanden waar in veel gevallen het Nederlands geen omgangstaal is. En dat stelt bijzondere eisen aan het onderwijs in en van het Nederlands.
Er vindt sinds een aantal jaar dan ook een overgang plaats van moedertaalonderwijs Nederlands naar duurzaam kwaliteitsvol onderwijs Nederlands als Vreemde Taal. Een aanpak die beter aansluit bij de belevingswereld van jongeren en hun kansen op de arbeidsmarkt vergroot. Vanuit de visie dat taal geen belemmering mag zijn om het kind zich zo goed mogelijk te laten ontwikkelen.
Positieve veranderingen
Eric Mijts: “Op dit moment zijn er op de eilanden goede veranderingen aan het gebeuren rond het onderwijs Nederlands. En het feit dat de Taalunie de NVT-aanpak doorzet en het ministerie van OCW aanwezig was tijdens de onderteking van de intentieverklaring maakt indruk op de eilanden en geeft een positieve impuls. Deze NVT-aanpak moet de Taalunie blijvend onder de aandacht brengen.”
Lucretia Leming haalt ook voordelen uit de NVT-aanpak. “Alhoewel we als school nog niet officieel zijn omgeschakeld naar onderwijs Nederlands als vreemde taal, houd ik in mijn lessen altijd de NVT-didactiek in mijn achterhoofd. Alles wat wij als docenten Nederlands doen om het niveau op te krikken wordt toegejuicht door onze directie. Zo heb ik een docentencursus gevolgd van de Taalunie rond NVT waardoor ik methodes met collega docenten kon uitwisselen. In de praktijk komt het er op neer dat ik het materiaal van het moedertaal onderwijs waar mogelijk aanpas aan de NVT-didactiek die meer aansluiting vindt bij de jongeren. Het blijft lastig, maar je ziet bij de kinderen dat het aanslaat en ze er meer plezier in hebben. Met onderwijs NVT maak je het leren van de taal gemakkelijker voor een kind zonder geweld te doen aan het niveau.”
Investeren
“Een dergelijke omslag in de aanpak van het onderwijs in het Nederlands vraagt natuurlijk om investeringen in lesmateriaal en de professionalisering en training van docenten in NVT. Wellicht is dat een drempel voor instellingen om de omschakeling te maken, maar leg dat eens naast al die studenten die vanaf de eilanden naar Nederland gaan voor een studie in het hoger onderwijs maar vroegtijdig moeten afhaken omdat het niveau van hun Nederlands niet aansluit. Daarnaast moeten we ook niet vergeten dat het moedertaal onderwijs Nederlands al decennia wordt aangeboden, waarbij het bijna een traditie is waar mensen wellicht moeilijk afstand van kunnen nemen,” aldus Mijts.
De professionalisering van de docent in onderwijs NVT is een van de eerste concrete resultaten van de intentieverklaring. Binnen dit netwerk werkt de Taalunie al een paar jaar samen met leraren en directies in de Cariben rond het Nederlands binnen het zogenaamde NVT-netwerk. Een netwerk met als doel om kennis en expertise rond het onderwijs Nederlands als Vreemd Taal uit te wisselen.
